Kennismaken met de gevelkunst van beeldhouwer Toon Rijkers
22 december '22
Stuk voor stuk kunstwerken waar je naar blijft kijken. En die vragen oproepen. De 5 gevelreliëfs op verschillende plaatsen in Buitenoord, het laatste deel van nieuwbouwwijk Kortenoord, spreken niet alleen tot de verbeelding. Ze vertellen een verhaal. Een uniek verhaal. Nu de ontwikkeling van de wijk in Wageningen op z’n eind loopt, wordt het tijd om kennis te maken met de beeldhouwer. En het verhaal achter de gevelkunst. “De vijf delen samen zijn eigenlijk één groot kunstwerk”, vertelt kunstenaar Toon Rijkers.
Wereldwijde tendens: natuur in de woonwijk
“De stedenbouwkundige Freek Loos waarmee ik om de tafel zat attendeerde mij op het boek ‘Darwin in de stad’ van Menno Schilthuizen dat hij had gelezen. Een fascinerend boek dat een wereldwijde tendens laat zien dat de natuur steeds vaker een stedelijk gebied in trekt. Én zich daar ook aanpast en onderdeel wordt van de mensen die daar wonen”, begint de ontwerper zijn verhaal. “Kortenoord wordt ook omringd door veel natuurgebieden zoals het Binnenveld, de Binnenveldse Hooilanden en de Grebbeberg en daar ben ik mee gaan stoeien.”
“Het is mijn bedoeling om mensen meer bewust te laten worden dat bepaalde diersoorten zich in de bebouwde omgeving kunnen laten zien”
Flora en fauna om de hoek
“Vooral de Binnenveldse Hooilanden is zo’n mooi en uniek natuurgebied dat door meerdere partijen gerealiseerd is. Van oudsher liep daar het riviertje de Kromme Eem en die hebben ze helemaal in ere hersteld. En daar komen nu allemaal blauwgraslanden met orchideeën”, vertelt Rijkers. “Mensen die in Kortenoord wonen kunnen lopend naar dit gebied. Het is zo dichtbij dat deze flora en fauna ook de bebouwde kom in kan komen, omdat de wijk zo breed is opgezet.” Zo is het thema ontstaan voor de gevelreliëfs. “De mensen die daar gaan wonen kunnen in contact komen met dieren die in potentie daar in de omgeving voorkomen. Dat kan een ooievaar zijn, een vos, ganzen die door de wijk paraderen. Ik maak de mensen bewust dat de natuur uiteindelijk altijd in de wijk zal komen.”
Wat zie ik nou eigenlijk?
De Tuinvos, de Grachtotter, de Fietsmus, de Straatuiver en de Stoepgans zijn beelden waar mensen stil voor blijven staan. En dat is nou precies zijn bedoeling. “Ik probeer met de gevelstenen mensen die op straat lopen op de gevels te attenderen. Dat ze stil gaan staan en denken: goh ik zie iets, maar er zit meer in die afbeelding. Dat vind ik mooi. Dat ze het erover gaan hebben”, glimlacht de voormalig bioloog. “Ik heb op de achtergrond woningen afgebeeld die daadwerkelijk voorkomen in Kortenoord. En bij de Voetgans zie je op de achtergrond een straatbeeld waar een van die stenen hangt. De goudverf heb ik gebruikt om nog meer reliëf te krijgen”, laat Rijkers weten.
Er is een Tuinvos gesignaleerd
“De mensen in de wijk worden geconfronteerd met flora en fauna wat veel mensen eigenlijk niet meer gewend zijn. Toch gaat dat wel gebeuren”, zegt de beeldhouwer beslist. “Het is mijn bedoeling om mensen meer bewust te laten worden dat de natuur dichter bij huis te vinden is dan men misschien denkt of verwacht. De titels die onder de dieren staan werken bevreemdend. Ze zijn een knipoog, schuren met de voorstelling, omdat het bestaan van een nieuwe soort of ondersoort wordt gesuggereerd, zoals de Tuinvos. Deze komt steeds vaker in het stedelijk gebied voor en weglaten klopt niet. De vos, en andere diersoorten, kunnen zich gaan aanpassen aan de bebouwde omgeving”, legt hij uit.
Waar hangen ze?
"De reliëfs zijn niet verspreid over de wijk, maar hangen net in het begin van Buitenoord. Daar heb je rijtjeswoningen en hangt in elke straat op 5 verschillende plekken een marmeren reliëf op ongeveer 3 meter boven de voordeur met als thema: natuur die schuurt tegen het stedelijk gebied aan.”
Mooie serie met eigen identiteit
“In oude steden kijk ik altijd omhoog naar ornamenten. Er zijn zoveel mooie dingen te zien in de gevels. Een reliëf geeft een straat of gebouw een identiteit. Met mijn werk laat ik mensen meer bewust worden van de omgeving. Mijn gevelstenen hangen dan ook in veel delen van Nederland. Ik krijg vaak te horen van mensen dat ze zich afvragen ‘wat het nou eigenlijk is’. Ik vind het leuk om te kijken hoe dingen in elkaar zitten, anatomisch gezien. Om vormen te zien die ik ook in het tropisch regenwoud tegenkwam, toen ik nog als bioloog werkte. Het figuratieve werk vind ik het leukst om te doen. Meestal maak ik 1 of 2 stenen, maar zo’n mooie serie is hartstikke leuk om te maken. En het is een heel aansprekend thema”, aldus Rijkers.
